2013’e bakmak
2013,Venezuela için zor bir ekonomik yıl oldu. Doların karaborsada resmi değerin on katına ulaşarak ekonomide bir dizi düzensizliğe yol açmasıyla döviz kontrol sistemi büyük baskı altına girdi. Bu arada temel besin maddeleri ve diğer mallarda yokluklar yaşandı ve yıllık enflasyon Bolivarcı döneminin en yüksek oranı olan %56,2’ye vurdu. Hükûmet, bunu asgari ücreti Mayıs 2013-Haziran 2014 dönemi için %59 artırarak kapatmaya çalışsa da hükumet yanlıları dahi fiyat artışlarının tüketici harcama gücünü geçtiğimiz yıla göre düşürdüğünü ifade etti.
Başkan Nicolas Maduro yönetimi, durumu muhafazakâr muhalefetle ittifak halindeki iş çevrelerinin ülkeye karşı başlattığı bir “ekonomik savaş” olarak değerlendirdi. Bu teze göre bu gruplar, döviz üzerinde spekülasyon yaparak ve yokluk ve enflasyon yaratmak için üretimi stoklayarak veya başka alanlara kaydırarak ekonomik sorunları şiddetlendirmek için koordineli bir girişime dahil oldular.
Hükumeti eleştiren politikacılar ve ekonomistlerse ekonomik durumdan, fiyat kontrolleri içerideki üretimi boğarken özel sektördeki ithalatçılara düşük döviz sağlayan hükumet politikalarının sorumlu olduğu iddia ettiler.
Hükumet, bu sorunların üstesinden gelmek için devalüasyonu, yeni bir tamamlayıcı döviz kuru sistemini, komşu ülkelerden yiyecek ithalinin artırılmasını, ulusal besin üretiminin teşvik edilmesini ve stokçuluğa ve kaçakçılığa karşı mücadeleyi de içeren bir dizi ciddi önlem aldı. Ardından devlet yetkilileri, yılın son haftalarında ithal elektronik ve diğer malların fiyatını düşürmeye zorlayarak fiyat spekülasyonuna karşı mücadeleye girişti. Karşılık olarak halk, Aralık yerel seçimlerinde Venezuela Sosyalist Partisi (PSUV) ve müttefiklerine güçlü bir zafer kazandırarak hükumete desteğini gösterdi. Bu ekonomik sorunlara rağmen geçtiğimiz yıl hem yoksulluk hem de işsizliğin kısmen hükumetin yüksek seviyede sosyal harcamaları sayesinde azalmaya devam ettiğini belirtmek de önemli.
Yeni önlemler aynı vizyon
Nicolas Maduro, Çarşamba günü Ulusal Meclis’te yaptığı yıllık ulusa sesleniş konuşmasında, hükumetinin ekonomiye bu yıl nasıl yaklaşacağının çerçevesini gösteren çeşitli bilgiler verdi. Kısaca hükumet, devam eden döviz ve fiyatlama düzensizliklerini “sabitlemeyi” ve sonrasında sanayileşmiş bir “sosyalist üretim modeline” doğru ilerlemeyi umut ediyor.
Maduro konuşmasında “Bunun ne anlama geldiğini çok iyi anlıyoruz ve Venezuela ekonomisini iş kaynaklarının desteklenmesinde, üretimimizin çeşitlendirilmesinde, mallarımıza katma değerine katkısında ve üretim araçlarının kamulaştırılmasında sürdürülebilir bir güç haline getirmek zor olacak” dedi ve “Bu, şimdiden geleceğe, Venezuela’nın bir enerji, tarım ve sanayi gücü olarak inşa edilmesiyle ilgili” diye devam etti.
Maduro’nun ilan ettiği bu uzun vadeli ekonomik vizyon, Hugo Chavez’in iktidara geldiği 1998 yılından bu yana Bolivarcı hükumetin peşinde olduğu hedeften çok farklı değil. Ana fikir yerli üretimin çeşitlenmesini teşvik etmek ve Venezuela’nın ekonomisini sanayileştirmek. Bu, ülkenin ihracat gelirlerinin ve sermaye harcamalarının ana kaynağı olan petrole bağımlılığı azaltacak. Hükumet, önceki on yılda yerel besin üretimini belirgin bir şekilde artırır ve yabancı hükumet ortaklıklarıyla yeni sanayi girişimleri başlatırken bu hedefe doğru kat edilen sınırlı ilerleme Chris Carlson’un Venezuela ekonomisi ve toplumunu istatistiksel olarak değerlendirdiği yazısında gösterildi.
Maduro, Çarşamba günü hükumet için bu yeni üretim modelinin mutlaka karma olması gerektiğini ayrıntılarıyla anlattı: Devlet kontrolü ve yatırımları rehberlik ederken aynı zamanda ulusal ve uluslararası özel yatırımcılar çekmek. Komün ve kooperatifler gibi topluluk örgütleri yoluyla üretimdeki kolektif yurttaş rolü de tasarlanıyor.
Maduro, henüz detaylandırılmasa da on bir çekirdek ekonomik alanda yatırımlar için “özel teşvik planı” yaratmaktan bahsederek daha fazla yabancı yatırım çekme isteğini gösterdi.
Başkan Yardımcısı Jorge Arreaza, devlet televizyonunda “Yeni bir sanayi planı yaratacağız. Kamusal ve özel yatırımlar ve yasalara ve anayasaya uymaları halinde yabancı yatırımlar da olacak. Yabancı yatırımcılar Venezuela’ya yatırım yapmak isterlerse, memnuniyetle karşılarız ama yasalara saygı göstermeleri koşuluyla” açıklamasında bulundu.
Bu projeyi desteklemek, hükümetin önümüzdeki yıllarda hem sosyal hem de altyapı yatırımları sektörlerinde güçlü kamu harcaması politikasına bağlılığının devam edeceğini gösteriyor.
Düzenlemelerin genişletilmesi
Çarşamba günkü ulusal sesleniş konuşması böyle bir ekonomik kalkınmanın olması için hükumetin dövizi ve fiyat düzensizliklerini “sabitleştirmeyi” düşündüğünü gösterdi. Döviz spekülasyonu yoluyla kâr elde etmek şirketler için daha kolayken üretimi teşvik etmek zor. Maduro, daha üretken bir modele geçişi teşvik etmek için devletin ekonomide daha büyük düzenleyici bir rol oynaması isteğinin işaretlerini verdi.
Önemli duyurulardan birisi yeni Ulusal Dış Ticaret Merkezi'nin, yabancı para işlemlerini yönetme işini eski kambiyo yapısı CADIVI'den devralacağı oldu. Sermaye kaçışını önlemek, döviz rezervlerini korumak ve harcamaları döviz dalgalanmalarından korumak için, 2003'ten bu yana Venezuela hükumeti bolivarın değerini dolara sabitlemiş ve bolivarın diğer paralarla değişimine kontroller uygulamıştı.
Kontroller göre, devlet, iş çevreleri, ithalatçılar ve yurttaşların resmi kurdan alabileceği dolar kotalarını belirliyor. Eğer iş çevreleri ve yurttaşlar kotaların ötesinde daha fazla yabancı paraya ulaşmak isterlerse o zaman doların daha pahalı olduğu “paralel” veya kara borsaya başvuruyorlar.
Bununla birlikte resmi ve paralel kurlar arasındaki fark ekonomik düzensizliklere yol açabilir çünkü resmi kurdan dolar alıp sonra kara borsada satmak spekülatif ve karlı bir etkinlik. 2013'te ithal mallar için ayrılan doların yetersiz olduğu algısı ve spekülatif karaborsa döviz etkinliği, doların karaborsa fiyatının resmi kurun on katına çıkmasına neden oldu ve bu durum mallarını ithal etmeyenler veya resmi kurdan dolar kullananlar da dahil olmak üzere perakendecileri fiyatları yükseltme konusunda cesaretlendirdi. Geçen yılın sonunda hükumetin ithal elektronik malların fiyatına müdahale etmesine yol açan durum buydu.
Ulusal Dış Ticaret Merkezi sayesinde, iş çevreleri ve yurttaşların karaborsada satmak için resmi kurdan dolar talep etme hilekârlığını azaltacak bir döviz yönetimi yapılabileceği umuluyor. Daha da ötesi, hükumet yabancı paranın ekonomideki “akılcı” dağılımı ve SICAD döviz ihalesi gibi tamamlayıcı mekanizmalarla doların karaborsadaki değerinin düşürülebileceği ve ekonomideki yüksek fiyatların ve ekonomideki diğer düzensizliklerin azaltılabileceğini iddia ediyor. Bununla birlikte geçtiğimiz yıl alınan benzer önlemler doların karaborsada değerinin artmasını engellemeyi başaramadığı için bu zor bir iş gibi görünüyor.
Hükumetin yapmayı reddettiği şey ise geçen Şubat'ta yaptığı şekilde bolivarı devalüe etmeyi reddetmek oldu. Böylesi bir hareket, geçen yılki devalüasyonun hedefine ulaşmadığını, karaborsa dolar değerinin artmasını engellemediği iddiasını getirerek güçlü bir politik bir maliyet yaratabilirdi. Bununla birlikte hükumet, bazı ekonomik sektörlerin kendi kotaları için 1 doların 11.36 bolivar olduğu SICAD kuruna başvurmalarını emretti ve turistler artık dolarlarını daha yüksek kurdan satabilecekler. Bu esnada yiyecek ve ilaç gibi zorunlu ithalatlar 6.3 kurunda kalmaya devam edecek. Eleştirenler, artan SICAD kuru kullanımının “gayri resmi devalüasyon” anlamına geldiğini söylüyor.
Daha iyi bir kambiyo yönetimiyle birlikte devletin genişletilmiş düzenleme çerçevesinin ikinci dayanak noktası maliyetler, fiyatlar ve kârlar üzerindeki düzenlemeler olacak. Bazı temel besin maddeleri ve ev eşyalarının azami fiyat seviyeleri hâlihazırda düzenleniyorken Başkan Maduro, tüm ekonomide azami kâr marjının %30 olarak düzenleyecek bir yasayı geçirmeyi planlıyor. Bu önlemle birlikte hükumet, tüketicileri yokluk ve spekülatif döviz etkinliklerinden kaynaklanan fahiş fiyatlara karşı korumayı umuyor.
Bu yeni düzenlemeleri izlemek yeni Adil Maliyet, Fiyat ve Kâr Gözlem Kurumunun görevi olacak. Önceki iki fiyat kontrol yapısının örtüşen işlevlerinin tek bir ajansta toplanması, bürokrasinin azaltılması anlamında iyi oldu. Bununla birlikte yeni yapının önemli görevi, aynı zamanda Kadın ve Cinsiyet Eşitliği Bakanı olduğu için zamanı bölünecek Andreina Tarazon tarafından denetlenecek. Bu arada, fiyat spekülatörlerine “akıllıca” yaklaştığı düşünülen eski fiyat kontrol ajansı Indepanis'in Başkanı Eduardo Saman, hiçbir açıklama gösterilmeden görevden alındı. Maduro'nun diğer duyuruları daha çok yönetsel alanlara dairdi: Kamu bankaları ve maliye bakanlıklarının birleştirilmesi ve mali ve döviz politikalarında “ılımlı” kabul edilen Nelson Merentes'in yeni Merkez Bankası başkanı olarak atanmasıydı.
Tepkiler
Doğal olarak, Maduro'nun duyuruları politik çevrelerden farklı tepkiler aldı. Alternatif sol site Aporrea.org'a düzenli bir şekilde yazan Neftali Reyes, fiyatların ve kârların düzenlenmesinin ekonomideki adil olmayan fiyat spekülasyonlarını engellemek için gerekli olduğunu iddia etti.
Bununla birlikte yazar, bu düzenlemenin başarısının yeni Gözlem Kurumunun etkin çalışmasına bağlı olduğunu iddia ederek “Bolivarcı devrimini önümüzdeki aylardaki politik temeli bu örgütün etkinliğine bağlı olacaktır.” dedi.
Yazar aynı zamanda Bolivarcı sürecin solunda yer alan bazı eylemcilerin, hükumetin ekonomik önlemlerinin “reformizme” doğru olası bir yönelimi veya muhalefet ve ulusal sermaye sektörleriyle anlaşmayı gösterdiği endişesini dile getirdi.
Makale, “Devrimden on dört yıl sonra ekonomik önlemlerin sadece halkın yararına olması değil ama aynı zaman Bolivarcı devrimin önümüzdeki aylarda ilerleyeceği yolu tarif etmesi de zorunlu.” diye sonuçlanıyor.
Bu arada muhafazakâr gazete El Universal, hükumetin ekonomiyi istikrarlı hale gelmesi için attığı adımların “mali ve enflasyon anlamında yetersiz” olduğunu iddia etti. Makalede JP Morgan, Barclay's Capital ve Bank America'nın görüşleri, ülkenin ekonomik dengesizliklerini düzeltmek için parasal devalüasyon ve daha büyük mali disiplinin (daha az para basmak ve kamu harcamalarını azaltmak) gerekeceğini iddia etmek için kullanıldı.
Sağcı muhalefet Demokratik Birlik Masası koalisyonu (MUD) da Maduro'yu hükumetinin enflasyonu, yokluğu nasıl azaltacağını ve ülkenin karşılaştığı diğer sorunları nasıl çözeceğini anlatmayı atlamakla suçladığı bir açıklama yayınladı.
MUD, iktidara gelmesi halinde Venezuela için uygulayacağı kapsamlı bir program açıklamamışken, koalisyonu destekleyen bazı ekonomik gruplar döviz kontrollerinin kaldırılmasını ve “piyasa güçlerinin” yeniden ekonominin esas dinamosu haline getirilmesini istiyor. Bunun arkasındaki gerekçelerden biri, sosyal harcamalar yoluyla nüfusun geri kalanına dağıtılan ve yurttaşlar ve iş çevrelerine resmi dolar sağlamakta kullanılan petrol satışlarından elde edilen gelirler üzerinde kontrol sahibi olmak.
Sonuç
Maduro'nun ulusa sesleniş konuşması, pek çok yönden hükumetin büyük politik ve sosyal değişimlere rağmen çok sınırlı ilerleme kaydettiği uzun vadeli ekonomik vizyonunu tekrar teyit etti. Bu vizyon; Venezuela'nın, özel sermayenin sadece petrol satışlarından elde edilen parayı ele geçirmek üzerinde kurulu spekülatif etkinlikler yaptığı kapitalist ekonomisini, devlet, özel ve kolektif mülkiyete sahip işletmelerin sanayileşmiş ve çeşitlendirilmiş bir ülkede üretken bir sol oynadığı “sosyalist” modele dönüştürmek.
Venezuela'nın bu yönde ve ötesine ilerleyip ilerlemeyeceği, hükumetin politikalarının üretken tarımsal ve sanayi alanlarında yatırımı cesaretlendirmesi de dâhil olmak üzere pek çok etkene dayanacak. Bu arada, ilk meseleler, yeni düzenleyici politikaların döviz düzensizlikleri ve fiyat spekülasyonlarıyla başa çıkıp çıkamayacağı ve hâlâ tüketicileri ve ekonomiyi etkileyen arada sırada görülen yoklukların yok edilip edilemeyeceği olacak. Elbette, 8 Aralık'taki güçlü seçim galibiyeti ve muhalefetin Maduro yönetiminin meşruiyetini daha fazla kabul etmesini takiben hükumet, devam eden ekonomik güçlükleri çözme ve kendi geniş ekonomik gündemini uygulamak için alan açmasını umacak.
Ewan Robertson
Venezuela Analysis
Çeviri: Kontra Salvo
0 yorum:
Yorum Gönder