Bangsamoro Çerçeve Anlaşması

GPH-MILF Ortak Tasarısı

Esirgeyen, bağışlayan Allah’ın adıyla

Bangsamoro Çerçeve Anlaşması

İşbu belgede bu Anlaşmanın Tarafları olarak adlandırılan Filipinler Hükumeti (GPH) ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) aşağıdaki maddeleri anlaşıp kabul ettiler:

I. BANGSAMORO’NUN KURULMASI

1. Taraflar, statükonun kabul edilemez olduğunu ve Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (ARMM) yerine Bangsomoro’nun kurulması gerektiğini kabul eder. Bangsamoro, Nisan 2012’de İlkelerin Karar Noktaları’nda belirtilen yeni özerk politik birimdir.

2. Bangsamoro hükumeti bakanlıklardan oluşacaktır.


Taraflar, bakanlıklar hükumeti biçimine uygun bir seçim sistemini oluşturmayı kabul eder. Seçim sistemi demokratik katılımcılığa izin verecek, devlet memurlarının öncelikli olarak seçmenlere karşı sorumluluğunu sağlayacak ve gerçekten ilkelere dayalı partilerin kurulmasını teşvik edecektir. Bangsamoro Temel Yasası içinde yer alacak bu seçim sistemi, Bangsamoro Hükumeti tarafından ulusal yasalarla uyumlu olarak çıkarılacak yasalar yoluyla uygulanacaktır.

3. Sınırları dahilindeki bölgeler, kentler, belediyeler, köyler ve coğrafi alanlar Bangsamoro’nun seçim birimlerini oluşturacaktır.

Seçim bölgelerinin işlerini düzenleme yetkisi Bangsamoro Temel Yasası dahilinde garanti altına alınmıştır. Yerel hükumet birimlerinin yürürlükte yasalar altında faydalandığı ayrıcalıklar, Bangsamoro yerel hükumeti yasasının hükümleri uyarınca daha iyi yönetim için düzenlenmedikçe, değiştirilmedikçe veya reforme edilmedikçe kısıtlanamaz.

4. Merkezi Hükumet’in Bangsamoro Hükumeti'yle ilişkileri asimetrik olacaktır.

5. Taraflar, Bangsamoro kimliğini kabul ederler. Fetih ve sömürgeleştirme zamanında Mindanao, Sulu takımadaları ve Palawan da dahil olmak üzere yakın adalarda yerli veya asıl sakinler olarak kabul edilenler ve onların -melez veya safkan- soyundan gelenler kendilerini Bangsamoro olarak tanımlayabilirler.

Eşler ve onların soyundan gelenler Bangsamoro olarak sınıflandırılır. Diğer yerli halkların seçme özgürlüğüne saygı duyulacaktır.

II. TEMEL YASA

1. Bangsamoro bir Temel Yasa’yla yönetilecektir.

2. Bangsamoro Temel Yasası’nın hükümleri Tarafların tüm anlaşmalarıyla uyumlu olacaktır.

3. Temel Yasa, Bangsamoro yaşam biçimini yansıtacak ve uluslararası yönetim standartlarına uygun olacaktır.

4. Bangsamoro halkı tarafından hazırlanacak ve bölgesindeki seçmenler tarafından onaylanacaktır.

III. YETKİLER

1. Merkezi Hükumet’in kendine özel yetkileri, Bangsamoro Hükumeti’nin kendine özel yetkileri ve Merkezi Hükumet ve Bangsamoro Hükumeti tarafından paylaşılan ortak yetkiler olacaktır.

Hükumetler arası ilişkilere dair ilkeleri içeren Yetki Paylaşımı Eki, bu Anlaşmanın bir parçasını oluşturacak ve Temel Yasa’nın tasarlanmasında rehber olacaktır.

2. Merkezi Hükumet aşağıdaki yetkilere sahip olacaktır:

a. Savunma ve dış güvenlik

b. Dış politika

c. Cumhuriyet Yasası Madde 9054’te zaten izin verilmiş olan ekonomik anlaşmalara girme yetkilerinin  Bangsamoro’ya devredilmesi koşuluyla ortak pazar ve küresel ticaret.

d. Para basma ve para politikası

e. Yurttaşlık ve yurttaşlığa kabul etme

f. Posta servisi

Bu liste, Taraflarca kabul edilecek ek yetkilere engel teşkil etmez.

3. Taraflar, Şeriat mahkemelerinin güçlendirilmesi ve davalara karar verme yetkisinin genişletilmesi gereğini kabul eder. Bangsamoro, Şeriat adalet sistemi üzerinde yetkili olacaktır. Şeriat egemenliği ve uygulaması sadece Müslümanlar için geçerli olacaktır.

4. Bangsamoro Temel Yasası, Bangsamoro Hükumeti ihtiyaçları doğrultusunda Bangsamoro’daki helal sertifika veren yapıları akredite edebilir.

5. Bangsamoro Temel Yasası, Bangsamoro için adalet kurumlarını oluşturacaktır. Bunlar:

a. Resmen kurumlaşması ve işlevli kılınması ve Şeriat mahkemelerinin karar yetkilerinin genişletilmesiyle beraber Şeriat’a dayalı adalet sistemi üzerinde yetki;

b. Yerel sivil mahkemelerin çalışmalarını geliştirmek için önlemler ve

c. Alternatif sorun çözme sistemleri.

6. Yerli halkların varolan hakları ve gelenekleri Bangsamoro adalet sisteminin kuruluşu sırasında dikkate alınacaktır. Buna göre yöreye özgü sistemler, alternatif sorun çözme yöntemleri olarak tanınabilecektir.

IV. GELİR DAĞILIMI VE REFAH PAYLAŞIMI

1. Taraflar, refah üretiminin (veya gelir üretme ve kaynak yaratma) Bangsamoro operasyonu için önemli olduğunu kabul eder.

2. Bangsamoro, Bangsamoro Temel Yasası’yla uyumlu bir şekilde Tarafların da ortak kararıyla belirlenecek sınırlamalar içinde kendi gelir kaynaklarını yaratma ve vergi koyma, ücret belirleme ve ceza uygulama yetkilerine sahip olacaktır. Bu yetki, yetki devri, eşitlik, öz sermaye, hesap verme, basit yönetim, uyumluluk, ekonomik etkinlik ve mali özerklik ilkeleri rehberliğinde, vergi esası ve vergi oranı belirlemeyi içerecektir.

3. Bangsamoro’nun yerli ve yabancı kaynaklardan fon ve hibe, Merkezi Hükümet’ten blok fon ve yardım alma yetkisi olacaktır. Aynı zamanda, kabul edilebilir kredi değerliliğine bağlı olarak Merkez Bankasının onayını gerektiren (açık veya gizli) müstakil garantili krediler hariç yerli ve yabancı borç verme kuruluşlarıyla kredi anlaşmaları imzalamaya yetkilidir.

4. Taraflarca üzerinde anlaşılacak bir formül doğrultusunda Bangsamoro, yetki alanı dâhilinde bulunan karada veya denizdeki tüm alanlar/bölgelerdeki doğal kaynakların çıkarılması, geliştirilmesi ve kullanımı  sonucunda elde edilecek gelirlerden adil pay alacaktır.

5. Bangsamoro, bölge içinde veya sayesinde dış kaynaklar tarafından üretilen gelirler veya diğer fonları izleyebilmek için kendi denetim yapısı ve prosedürlerini oluşturabilir. Bu, Ulusal Denetim Komisyonu'nun gelirlere ilişkin hesapların ve fonların kullanımı ve hükumet araçlarının sahip olduğu ve emaneten tuttuğu mülklerin incelenmesi, denetlenmesi ve düzenlenmesiyle ilgili yetki, otorite ve görevini engellemez.

6. Merkezi hükumet ve Bangsamoro hükumeti arasındaki gelir ve refah paylaşımı anlaşmalarının detayları Taraflarca kararlaştırılacaktır. Refah Paylaşımına Dair ek, bu Anlaşmanın bir parçasını oluşturacaktır.

7. Gelir dengesizlikleri ve bölgesel mali ihtiyaçlar ile gelir artırma kapasitesindeki dalgalanmaları takip etmek için Bangsamoro ve Merkezi Hükumet temsilcilerinden oluşan hükumetler arası mali politika kurulu oluşturulacaktır. Kurul, Taraflarca üzerinde anlaşılmış hükumetler arası ilişkiler ilkelerine bağlı olarak gerekli mali düzenlemeleri belirlemek için en az altı (6) ayda bir toplanacaktır. Bangsamoro tam mali özerkliğe kavuştuğu zaman Merkezi Hükumet temsilcisinin kurulda bulunmasına gerek kalmayacaktır. Mali özerklik, Bangsamoro'nun kendi gelir kaynaklarını yaratması, iç gelir vergisindeki payı ve merkezi hükumet veya herhangi bir bağışçı tarafından gönderilen fonlar veya yardımları bütçelendirmesi anlamına gelecektir.

8. Taraflar, Bangsamoro halkının yaşam kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi için sürdürülebilir kalkınmanın önemini tespit eder. Bu amaçla, Bangsamoro, doğal kaynakların uygun bir şekilde korunması, işlenmesi ve geliştirilmesi yoluyla sürdürülebilir bir kalkınma için kapsamlı bir çerçeve geliştirecektir. Etkin bir koordinasyon ve yardım için Bangsamoro yasama yapısı, amacı yasalar yoluyla ortak çevresel hedefler tespit etmek, çevre ve kalkınma planlarında uyum sağlamak olan Bangsamoro ve Merkezi Hükumet temsilcilerinden meydana gelen hükumetler arası bir yapı oluşturacaktır.

V.BÖLGE

1. Bangsamoro’nun çekirdek bölgesi: a) ARMM’nin şu andaki sınırları, b) Baloi, Munai, Nunungan, Pantar, Tagoloan ve Lanao del Norte bölgesindeki Tangkal Belediyeleri ve 2001 plebisitinde ARMM’ye dahil olmak için oy kullanan Kabacan, Carmen, Aleosan, Pigkawayan, Pikit ve Midsayap  Belediyelerindeki tüm köyler, c) Cotabato ve Isabela kentleri, d) Bangsamoro Temel Yasasının kabul edilmesini takip eden iki ay içerisinde ve devam eden paragraflarda açıklanan Bangsomoro sınırlarının çizilmesi sürecinde katılma kararı alan yerel hükumet birimlerinin bulunduğu veya oy kullanma ehliyetine sahip kişilerin en az %10’unun katılmayı talep ettiği tüm diğer komşu bölgelerden oluşur.

2. Taraflar, Bangsamoro Temel Yasasının ve önceki paragrafta bahsedilen çekirdek bölgelerin geçiş komisyonu tarafından tasarlanan haliyle tüm Bangsamoro'da halk oylaması sonucu en geniş onayla kabul edilmesi için birlikte çalışacaklardır. Üçüncü taraf olarak uluslararası gözlemci ekibi, sürecin özgür, adil, saygın, meşru ve uluslararası standartlara uygun gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini gözlemleyecektir.

3. Çekirdek bölgenin dışında kalan ve belirgin bir şekilde Bangsamoro halkına sahip komşu bölgeler ne zaman isterlerse sakinlerinin %10’unun talebi sonucu yapılacak plebisitte bölgenin çoğunluğu da kabul ederse Bangsamoro bölgesine katılabileceklerdir.

4. İç ve bölgesel suların işlenmesi Refah ve Yetki Paylaşımı Eki'nde belirtilecektir.

5. Bölge tanımı, büyük kara parçaları, deniz, kara, nehir ve alüvyon alanları ve hava alanı ve üzerindeki atmosferik uzayı kapsar. Yönetim, Tarafların bu anlaşmada ve refah ve yetki paylaşımı eklerinde üzerinde anlaşıldığı üzere yapılacaktır.

6. Bangsamoro Temel Yasası, Bangsamoro’daki yaşayanların kollektif demokratik haklarını tanıyacaktır.

VI. TEMEL HAKLAR

1. Halihazırda yararlanılan temel haklara ek olarak Bangsamoro’da yaşayan tüm yurttaşların aşağıda sayılan hakları yasama, yürütme ve yargıyı bağlamaktadır:

a.Yaşama hakkı ve kişinin ve onurunun dokunulmazlığı.
b. Dinlerin ve inançların ifade özgürlüğü hakkı;
c.Gizlilik hakkı;
d.İfade özgürlüğü hakkı;
e. Siyasi fikirleri belirtme ve demokratik olarak siyasi isteklerini yayma hakkı;
f. Barışçıl ve meşru yöntemlerle anayasayı değiştirmeye çalışma hakkı;
g. Kadınların anlamlı bir şekilde siyasete katılım ve her tür şiddetten korunma hakkı;
h. Kişinin yerleşeceği yeri özgürce seçme ve evinin dokunulmazlığı hakkı;
i. Fırsat eşitliği ve sosyal ve ekonomik etkinlikler kamu hizmetlerinde sınıf, inanç, maluliyet, cinsiyet ve etnik köken nedeniyle ayrımcılığa uğramama hakkı;
j. Kültürel ve dini yapılar kurma hakkı;
k. Dini, etnik ve mezhepsel baskılara uğramama hakkı;
l. Yasal uygulamalar sonucu doğan şikayetlerin tazmin edilmesi hakkı.

2. Kazanılmış mülkiyet hakları kabul edilecek ve saygı duyulacaktır. Bangsamoro halkının kendi bölgesel ve kişisel haklarının, geleneksel toprak imtiyazlarının adaletsizce çiğnenmesi veya marjinalize edilmesinden kaynaklanan meşru şikayetleri kabul edilecektir. Eski haline getirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda Merkezi Hükumet ve Bangsamoro Hükumeti, telafi için Bangsamoro halkının kolektif yararına olacak ve karşılıklı olarak belirlenecek nitelik, nicelik ve durumda yeterli ve etkin önlemleri alacaktır.


3. Yerli halkların haklarına saygı gösterilecektir.


4. Merkezi Hükumet Bangsamoro bölgesi dışında oturan Bangsamoro halkının haklarını güvence altına alacak ve topluluklarının rehabilite edilmesi ve gelişmesi için programlar düzenleyecektir. Bangsamoro Hükumeti, toplulukların kendi ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmelerini arttırmak için destek sağlayabilir.

VII. GEÇİŞ VE UYGULAMA

1. Taraflar bir geçiş dönemine ve geçiş mekanizmalarının oluşturulmasına ihtiyaç olduğunu kabul eder.

2. Taraflar bu Çerçeve Anlaşmasının parçası olacak bir Geçiş Düzenlemeleri ve Yöntemleri Eki oluşturmayı ve kabul etmeyi kararlaştırır.

3. Yürütme emriyle bir Geçiş Komisyonu kurulacak ve Kongre Kararlarıyla desteklenecektir.

4. Geçiş Komisyonunun işlevleri aşağıdaki gibidir:

a. Taraflarca yazılmış veya yazılacak tüm anlaşmalarla uyumlu hükümlerle birlikte Bangsamoro Temel Yasası taslağıyla ilgili çalışmak

b. Tarafların anlaşmalarını anayasa uyarlamak ve yerleştirmek amacıyla önceki barış anlaşmalarının herhangi birini ihlal etmeden gerekirse Filipinler Anayasasını değiştirme önerileri üzerine çalışmak;

c. Bangsamoro topluluklarında yürütülecek gelişme programlarını gerekirse MILF Bangsamoro Kalkınma Ajansı (BDA), Bangsamoro Liderlik ve Yönetim Enstitüsü (BLMA) ve diğer ajanslarla birlikte koordine etmek

5. Geçiş Komisyonu, tümü Bangsamoro olmak üzere on beş (15) kişiden oluşacaktır. Yedi (7) üyesi GPH ve sekiz (8) üyesi başkan da dahil olmak üzere MILF tarafından seçilecektir.

6. Geçiş Komisyonu, ARMM ve diğer hükumet ajanslarından bağımsız olacaktır. GPH etkin bir şekilde çalışması için gerekli fonları ayıracak ve diğer kaynakları sağlayacaktır. Geçiş Komisyonu görevlerini ve sorumlulukları yerine getirip sönümlenene dek tüm diğer hükumet ajansları tarafından desteklenecektir.

7. Geçiş Komisyonu tarafından düzenlenen Bangsamoro Temel Yasası taslağı, Başkan tarafından acil yasa tasarısı olarak onaylanacaktır.

8. Bangsamoro Geçici Otoritesi’ni oluşturan Temel Yasa’nın resmen yayınlanması ve onaylanmasını takiben ARMM feshedilecektir.

9. Geçiş dönemi boyunca, devredilen tüm etkiler Bangsamoro Geçici Otoritesi tarafından kullanılacaktır. Bakanlık ve Kabine Sistemi şeklindeki hükumet, Bangsamoro Geçiş Otoritesi’nin oluşturulmasıyla birlikte başlayacaktır. Ayrıca Bangsamoro Geçiş Otoritesi, bürokrasiyi uygun yönetim kurumları olarak yeniden düzenleyebilir.

10. Bangsamoro Geçiş Otoritesi, Temel Yasa’da belirtilen talimatlara göre özerklik verilen bölgedeki hükumet işlevlerinin devamlılığını sağlamakla yükümlü olacaktır. Bangsamoro Geçiş Otoritesi, 2016 seçimlerini takiben yerini seçilen Bangsamoro Yasama meclisine ve Bangsamoro hükumetine bırakacaktır.

11. Tüm anlaşmaların uygulanmasını gözlemleyecek, uluslararası yapılar ve ülke içindeki gruplardan gözlemci bir ekip oluşturulacak.

12. Geçiş dönemi sonunda, GPH ve MILF Barış Görüşmeleri Komisyonu, Malezyalı Kolaylaştırıcı ve  Gözlemci Ekip, tüm geçiş dönemi sürecini ve tüm anlaşmaların uygulanma durumunu gözden geçirmek, incelemek veya değerlendirmek için bir araya gelecektir. Eğer tüm anlaşmalar tamamen uygulanır haldeyse barış görüşmelerini resmi olarak bitirmek için Taraflarca bir “Çıkış Belgesi” düzenlenip imzalanabilir.

13. Tüm konular çözülüp tüm anlaşmalar uygulanır hale gelene kadar Tarafların görüşme komisyonları, görüşmelere devam edecektir.

VIII. NORMALIZASYON

1. Taraflar, normalleşmenin barış süreci için hayati olduğunu kabul eder. Normalleşmeyle birlikte toplumlar barışçıl bir toplumda, yeterli geçim kaynakları ve siyasi katılımla hak ettikleri yaşam kalitesine kavuşabileceklerdir.

2. Normalleşmenin amacı Bangsamoro’da can güvenliği sağlamaktır. Normalleşme, temel insan haklarına bağlı, bireylerin şiddet veya suç korkusundan azade olduğu ve süregelen gelen ve değerlerin saygı gördüğü bir toplum yaratmaya yardım eder. Can güvenliğinin olmaması insan ve sivil haklarının ihlali, sosyal ve siyasal adaletsizlik ve cezasızlık gibi pek çok duruma yol açar.

3. İlke olarak, polis sistemi ve düzenlemesi profesyonel ve partizan politik kontrol dışında tutulmalıdır. Polis sistemi, yasaların etkili, etkin, adil ve tarafsız korunabilmesi, eylemleri bakımında hesap verebilir olabilmesi ve hem Merkezi Hükumete ve Bangsamoro Hükumetine hem de hizmet ettiği topluma karşı sorumlu olabilmesi için sivil bir yapıya sahip olacaktır.

4. Taraflarca, bölgede etkin polis sistemi yürütülebilmesi için bağımsız bir komisyon oluşturulacaktır. Komisyon, tarafların temsilcilerinden oluşacak ve çalışmalarında destek almak için yerel ve uluslararası uzmanları davet edebilecektir.

5. MILF, tekrar kullanılmaması amacıyla güçlerinin devreden çıkarılması için dereceli bir plan başlatacaktır.

6. Tüm yasa koruma işlevleri aşamalı ve dereceli olarak Filipinler Silahlı Kuvvetleri’nden (AFP) Bangsamoro polis gücüne transfer edilecektir. Taraflar, 4. Paragrafta belirtilen bağımsız gözden geçirme süreci sonuçlarına göre Bangsamoro polis gücünün şekli, işlevi ve ilişkileri üzerine görüşmelere devam etmeye karar verir.

7. Uluslararası Gözlem Ekibi’yle birlikte (IMT) Düşmanlıkların Bitirilmesi için Ortak Koordinasyon Komistesi (JCCCH) ve Ortak Özel Eylem Grubu’nun da (AHJAG) katılımıyla, MILF güçlerinin devreden çıkarılması tamamen sonuçlanana kadar ateşkes anlaşması gözlemlenmeye devam edilecektir. Bu koordinasyon mekanizmaları devredışı bırakma tamamen sonuçlanıncaya kadar Hükumet ve kalan MILF güçleri arasındaki koordinasyonu sağlamak ve MILF’in Bangsamoro bölgesinde barışın ve düzenin korunmasındaki yardımını düzenlemek için kurulacak Ortak Normalleşme komitesi’nin (JNC) temelini oluşturacaktır.

8. Taraflar, bölgedeki silahların azaltılması ve kontrol altına alınması ve özel orduların ve diğer silahlı grupların lağvedilmesi için ortak çalışacaklarını taahhüt eder.

9. Normalleşme sürecinin detayları ve güçlerin devredışına çıkarılmasının zaman çizelgesi bu Anlaşmanın bir parçasını oluşturacak Normalleşme Eki’nde yer alacaktır.

10. Taraflar, Bangsamoro’nun iyileştirilmesi, yeniden inşası ve kalkınması için çabalarını yoğunlaştırmaya ve MILF savaşçılarının, yerinden edilmiş insanların ve yoksulluğa düşen toplulukların ihtiyaçlarını görmek için programlar oluşturmayı kabul eder.

11. Taraflar, normalleşme süreci için birden çok ülkenin desteği, yardımı ve taahhütlerine ihtiyaç olduğunu kabul eder. Bu amaçla, etkin, şeffaf ve hesap verilebilir bir acil destek ve yatırım bütçesine sahip Güven Fonu kurulacaktır. Taraflar, kurumsal güçlenme, altyapıdaki dengesizlikleri çözecek etkili programlar ve savaşçı veya savaşçı olmayan MILF unsurları, yerli haklar, kadınlar, çocuklar ve yerlerinden olmuş insanların normal yaşama dönmesi için ekonomik olanakların sağlanması için Bangsamoro Çerçeve Anlaşmasındaki 13 kapasite arttırıcı alanda olduğu gibi nitelikli finansman projelerini benimsemeyi kabul ederler.

12. Taraflar, geçici adalet için Bangsamoro halkının meşru şikayetlerini iletebileceği, tarihsel adaletsizleri düzeltecek ve insan hakları ihlallerinin bildirilebileceği bir program için çalışmayı kabul ederler.

IX. DİĞER

1. Bu anlaşma tek taraflı olarak uygulanamaz.

2. Taraflar, bu doküman kapsamında Çerçeve Anlaşmanın detaylarıyla ilgili çalışmayı ve yıl sonuna kadar kapsamlı bir anlaşma ortaya çıkarmaya bağlıdır.